Stross’dan Yazarlık Dersleri: Dünyayaradımı 101

Pek sevdiğim yeni nesil biim kurgu yazarlardan Charlie Stross blogunda bilim kurgu ve fantezi edebiyatında Türkçesini saniyesinde Dünyayaradımı olarak salladığım Worldbuilding üzerine iki giriş yapmış.

Hoşuma giden taraflarını okuyup, kendimde bir kaç kelam zırvalayıp, özetleyeyim dedim. Öncelikle Stross tam bir tanımı olmayan, daha yeni yeni kullanılan Dünyayaradımı kavramını inceliyor. Şöyleki neden böylesi bir kavramın bilim kurgu ve fantezi öykülerinde olduğunu ve anaakım olarak ayrılabilecek diğer öykülerde neden kullanılmadığının üzerine bir şeyler karalamış.

 

Basit olarak günümüzde geçen herhangi bir kurmacada yeralan markası bilindik bir araba üzerine açıklama yapmaya veyahut tanıtmaya ihtiyaç duyulmaz. Ne de olsa okuyucular neden bahsedildiği hakkında yeterli fikire sahip olacaktır. Olabilecek farklılıklar ya da yabancı ögeler ancak uzmanlık gereken konularda veyahut farklı kültürlerle ilgili olacaktır. Çin’de geçen bir öyküdeki birçok kültürel detay bize yabancı gelecektir. Yazar belki de bunlar için yabancı okuyucuyu düşünerek açıklayıcı bölümler koyabilir ancak bu mevcut bir gerçekliği bir yabancıya açıklamak olacaktır. Ancak tarihi romanlarda tam olarak bilinmeyen ya da kayıtlı olmayan konularda yazar yazdığı öyküye uygun düzeltmeler, eklentiler ya da olan boşlukları doldurmak için yamalar kullanabilir. Yine bu bir dünyayaradımı olarak nitelenmemelidir.

Fakat bilim kurgu ve fantezi için dünyayaradımı bir gereksinim, bu tür ya da alttürleri diğerlerinden ayıran ana bir özelliktir. Bilim kurgu öykülerde kullanılan teknoloji ve fantezi öykülerde kullanılan büyü, gizem hangi miktarda olursa olsun, az ay da çok dünyayaradımını zorunlu kılar. Fantezide dünyayaradımı doğaüstü ve büyü kullanılarak günümüzden ya da bilinen tarihten ayrışıyor. Bilim kurguda ise henüz olmayan teknolojilere erişimi olan toplumlar, sistemler ayrışıyor bilinenden. Sonuç olarak dünyaradımı bir gereksinim bilim kurgu ve fantezi için. Basitçe Stross’un yazdıkları bu şekilde özetlenebilir. Kendi yazısı burada:

http://www.antipope.org/charlie/blog-static/2011/11/world-building-101.html

Diğer yazılarını da dilim döndüğünce, kafam aldığınca kesip, kırpıp yıldız yapacağım.

Aşağıda dünyayaradımı denince nette bulduğum birkaç bağlantı var. Bir kısmı dolaysız alakalı, bir kısmı dolaylı alakalı.

http://www.imaginaryworlds.net/

http://www.vcn.bc.ca/~gartho/CreativePlanetology.pdf

http://inkwellideas.com/worldbuilding/worldbuilding-religion-design/