Unseen Academicals - Terry Pratchett (2009)

Birkaç sene önce hızlı ilerleyen Alzheimers hastalığına yakalandığını ögrendiğimiz favori komedi-fantazi yazarımız Terry Pratchett (pterry) amcamızın 37'inci Discworld kitabı Unseen Academicals bu gün bahsedeceğim kitap. 2007 başlarında olsa gerek - bu haber ilk ortaya çıktığında hayli tedirgin olmuştu camia, çok hızlı bir şekilde kaydebeceğiz Pterry'nin komik bilincini diye. Ancak kendisi aynı fikirde olmasa da aradan iki sene geçtikten sonra hala canavar gibi yazabildiğini kanıtlıyor.

Pterry'nin iki tür kitabı var. Birincisi karakterleri beklenmedik bir ortama koyup ne yaptıklarını izlediği (Wyrd Systers, The Colour of Magic, Small Gods, Witches Abroad, Night Watch, Men At Arms, Monstrous Regiment, Mort, Reaper Man), ikincisi ise günümüzden bir olayı Ankh-Morpork'a tanıtıp ne olup bittiğini veya bizim evrenimizdeki bir olayın orada nasıl olduğunu irdelediği (Moving Pictures - filmler, Going Postal - posta servisi, Making Money - merkez bankası, The Truth - gazeteler, Soul Music - rock müzik, Maskerade - opera, Hogfather - Noel vesaire vesaire) romanlar...

Her ne kadar arada iyileri çıksa da Pterry'nin esas akılda kalan ve sürekli tekrar tekrar okumak istediğimiz eserleri genelde ilk kategoridekiler. Bazı karakterler son zamanlarda askıya alınmış olsalar da genelde karakterlerin geliştiği romanlar en favori romanları oluyor. Mesela Rincewind bu romanda bir miktar gözükse de sadece destek karakterlerinden birisi. Her ne kadar ilk iki roman tümüyle Rincewind hakkında olsa da son romanlarda çok az yer alan bir karakter. Benzer şekilde ilk romanlarda bolca yer alan cadılar bir süredir yok.

Bir Night Watch'ın heyecanlı sürüklemesi, Small Gods'daki esasında hayli derin felsefe, Mort'taki karamsarlık ve yaşamın ve ölümün ne olduğunun irdelenmesinin verdiği zevk ile ne yazık ki son zamanlarda iyice öne çıkmış olan daha ticari eserlerinin eğlendirmesi ve akılda pek bir şey bırakmaması ne yazık ki yaşamın gerçeklerinden birisi.

Sonuçta Pterry ticari bir yazar. Yazdıklarının öyle bir popülerliği var ki klavyenin üstüne sıçıp sonra kağıda sıvasa alır, güle güle okuruz. Öte yandan bu adamın yazdığı en kötü Discworld kitabı bir çok fantazi/komedi yazarının yazdıklarıyla karşılastırıldığında Pterry'nin dehası ortaya çıkıyor.


Daha geçen hafta andığım Douglas Adams ile tam bir zıt karakter Terry Pratchett. Adams her satırının üstünde günlerce düşünen birisi iken belli ki Pterry son derece hızlı ve dertsiz yazıyor. Kitapların kalitesi hiç bir zaman belli bir seviyenin altına düşmese de olağanüstü olmalarını beklemeden piyasaya sunan bir yazar Pratchett. Bu sayede arada hayli zayıf romanları ortaya çıkabiliyor. Öte yandan 25 yıllık Discworld tarihinde hayli bir kitap çıkartabildi.

Herneyse, kısacasi bu kitabın içeriğini çok uzun süre hatırlamayacağımı anlamış olmalısınız. Muhtemelen belki son belki sondan bir onceki kitabı olacak bu eserin daha önemli, tarihe damgasını vuracak bir yapı olmasını tercih ederdim ancak en fazla birkaç sene daha bilincini koruyabilecek bir insandan daha fazlasını beklemek hata olur belki de. Bir ihtimal bunu olabildiğince hızlı bir şekilde yazıp bizlere okutmak istedi.

Biraz kitaptan bahsedelim. Pterry bu kitabında futbol ve özellikle İngiliz futbol fanatiklerini irdeliyor. Ankh-Morpork'un alt tabakası, adını futbol koydukları vahşi spordan konuyu açıyor. Yan konulardan birisi de hayli işlediği bir konu, ırkçılık.

Bu kitap İngiltere tarihi için hayli geç bir kitap. İngiltere 1980'lerde holiganlarıyla ünlü bir yer idi. Her ne kadar eskisi kadar olmasa da hala yer yer ortaya çıkan çok içen, fanatik, ırkçı ve basbayağı alt tabaka holigan tayfasi bu kitapta Ankh-Morpork'a taşınmış.

Ana karakterlerimiz Üniversite'nin üst seviye akademisyenleri, Ridcully, yeni nesil büyücülerden Ponders ana rollerde. Şehrin diktatörü Vetinari yine bir takım numaralar çevirmekte. Ayrıca birkaç yeni karakter, Üniversite'nin gece mutfağını yöneten tombiş Glenda, kafası boş ama çok güzel arkadaşı Juliet, babası eski futbolculardan Trev, geçmişi karanlık olağanüstü zeki ve saygılı ancak Üniversite'nin hizmetçilerinin en alt tabakasında çalısan Nutt katılıyor aramıza.

Ponders sağdan soldan görev üstlenip neredeyse Üniversitenin tümünü yönetmeye başlar. Yeni görevlerinden birisi Üniversite geleneklerini yerine getirmektir ve bir mirasın şartı olarak Üniversite'nin arada bir futbol turnuvasında oynamasının gerektiğini keşfeder. Üniversite tayfası futbol adı verilen sokak kavgalarını düşünür o şekilde oynamanın mümkün olmadığına kanaat getirir ve çözüm olarak bu konuda birşeyler yapıp oyunu uygarlaştırmaya karar verir. Bir takim Deus Ex-Machinalardan sonra Havelock Vetinari'nin de aynı şeyi istediği ortaya çıkar. Glenda, Ridcully'nin yaptığından hiç hoşlanmadığı halde için içine karışmaktan kendini alamaz. Bu arada Nutt içindeli vahşi duyguları kontrol altına almaya çalışmasına rağmen evrenin geri kalanı pek aynı fikirde değildir. Göbekli Üniversite akademisyenleri çok hızlı bir şekilde kendilerine süper futbol oynamayı öğretir ve bir yandan da modern futbolun kurallarını yazarlar ve kendilerine rakip bir takım ararlar. Vetinari ise futbol holiganlarini kendi amaçları için kullanmaya çalıştığından bütün varolan vahşi futbol takımlarının Üniversite tayfasına karşı bir takım yaratıp oynamalarını önerir. Bu arada Juliet bir cüce modasına manken olup meşhur olma adımları atmaya başlar. Sonuçta işler iyice karışır ve futbol sahasındaki ilk modern futbol maçında iyice çığrından çıkar. En sonunda herşey mutlu bir sona kavuşur.

Pterry bu kitapta hayli bir Deux Ex-Machina kullanıyor. Futbol topunun keşfi, kitabın başında konuyu futbola getirişi, Juliet'in modellik yaşamı, bir ara Nut'un kendi kendini psikanaliz etmesi, Trev'in ne kadar iyi bir futbolcu olmasına rağmen hiç futbol oynamaması... Bazı ara hikayelerin pek bir masası da yok. Vetinari bir ara kontrolü kaybediypor gibi, eski bildiğimiz herşeyi planlamış diktatör havasını kaybetmemesine rağmen bu kez planlarının pek yolunda gitmediği ortada. Bazı eski Watch karakterleri de ortaya çıksa da pek bir önem taşımıyorlar. Bazı espriler de (beden hocasının hayaletini taşıyan düdük gibi) ingiliz okullarında okumamış insanlar için çok mana içermiyor.

Öte yandan, herşeye (özellikle futboldan hiç anlamamama ve hazzetmememe) rağmen kitabı elimden düşüremedim ve hayli hızlı bir şekilde okuyup bitirdim. Son derece komik, geyik bir kitap ve eminim futbol ve holigan kültürüne bir sürü göndermeyi kaçırdım ve bunları anlayan birisinin son derece daha çok zevk alacağı kesin.

Unseen Academicals'den sonra birkaç kitabının daha çıkacağını ümit ediyorum. Belki bir Night Watch daha çıkar ama emin değilim. Kitabın başındaki teşekkürlerden birisi büyük kısmını bilgisayarda yazan eden birisine. Bu demek ki Pterry bunu daha çok anlattı ve birileri yazdı onun yerine. Belki bu yüzden biraz bölük pörçüklük var kitapta. Pterry kendisi üstüden ne kadar geçti emin değilim ve bundan sonraki kitabi ne kadar yazabilecek bilemiyorum. Öte yandan ileride Discworld'u başka yazarların devam ettirmesi son derece kolay. Kaynak olarak kullanılabilecek 37 roman, 12 tane Discworld hakkında resim ve kaynak kitapları, 5 tane Discworld harita kitabı artı PTerry'nin kendi notları muhtemelen bir çok ticari yazara hiç bir sorun çıkartmaz. Sonuçta TSR ve Star Wars dünyasına yazan yazarların ne kadar kolay ve hızlı yazdığı sürekli anlatılan bir şeydir. 1996 civarında olsa gerek, Mike Resnick, yazdığı bir Star Wars romanını bir hafta sonunda bitirdiğini ve aradan gecen onca sene sonra ne yazdığını hiç hatırlamadığını yazmıştı bir e-mail haberleşmemizde. Pterry'nin bize bıraktığı eserlerle son derece rahat bir şekilde Discworld kendisini kaybettikten sonra devam ettirilebilir ancak aynı zevki verir mi çok şüpheliyim.

Fırsat bu fırsatken gidip bu adamın romanlarını bir yerden elde edin ve okuyun, özellikle aşağıdaki listeyi henüz okumadı iseniz:

- The Colour of Magic
- Mort
- Wyrd Systers
- Guards! Guards!
- Small Gods
- Night Watch



Unseen Academicals BK fiyatı: £18.99 hard cover ISBN: 9780385709340 Yayıncı: Doubleday

Ha bu arada...



veeee direk Terry Pratchett'in agzindan: